Ważną rolę w nowoczesnych procesach rozwoju cyfrowego produktu odgrywa terminowe, metodyczne zbieranie danych dotyczących oceny i postrzegania go przez użytkowników końcowych, a także danych o ich potrzebach w ogóle, gwarantujące adekwatność oraz jakość zaprojektowanego doświadczenia użytkownika (UX). Na przestrzeni lat badania marketingowe przybierały różne formy – ankiet, grup fokusowych, testów A/B. Metody te pozwalają dowiedzieć się, co ludzie myślą o danym projekcie, a częściowo także, co robią, wchodząc z nim w interakcje. Często jednak nie dają jasnej odpowiedzi na pytanie, dlaczego użytkownik zachowuje się w ten czy inny sposób. Tutaj z pomocą mogą przyjść wywiady kontekstowe, łączące w sobie obserwację i rozmowę bezpośrednio z badanym. Sprawdźmy więc, jak taki wywiad może pomóc w poprawie UX.
Na czym polega wywiad kontekstowy?
W standardowych wywiadach ludzie nie zawsze mówią prawdę o tym, co robią – i często nie jest to intencjonalne. Taka jest specyfika postrzegania czynności rutynowych – wykonujemy je mechaniczne, nie zastanawiając się nad tym dłużej. Przez to przeoczamy wiele szczegółów i zapominamy o pewnych kwestiach, uznając je za nieistotne. Tymczasem dla projektantów produktów i usług, także cyfrowych, bezcenna jest wiedza o tym, jak użytkownik z nich korzysta. W końcu stworzony produkt musi rozwiązywać realne problemy i naturalnie wpasowywać się w środowisko użytkownika.
Wywiad kontekstowy to dość skuteczna próba połączenia obserwacji i wywiadu. Specjalista obserwuje, co robi użytkownik, a w trakcie badania prosi go o komentowanie swoich działań. Dodatkowo zadawane są pytania wyjaśniające, które pomagają lepiej zrozumieć decyzje i zachowania badanego. Zapewnia to wgląd w to, jak produkt firmy jest postrzegany i wykorzystywany w codziennym życiu odbiorcy.
Główny obszar badań: gdzie szukać i o co pytać?
Celem wywiadu kontekstowego jest uzyskanie jak najbardziej szczegółowego opisu działań użytkownika podczas korzystania z produktu, strony internetowej, aplikacji itp. Tutaj możemy napotkać pierwszą trudność – jedna sesja badania może trwać około 1,5 godziny. Z jednej strony nie jest to wystarczający czas, by dowiedzieć się wszystkiego. Z drugiej – nie warto przedłużać wywiadu, ponieważ badany może się nim zmęczyć i dane nie będą precyzyjne. Co więc należy zrobić? Przede wszystkim dokładnie określić, czego chcesz się dowiedzieć. Aby to zrobić, musisz odpowiedzieć na kilka pytań:
- Jaki problem chcesz rozwiązać?
- Kim są Twoi odbiorcy docelowi?
- Jakich informacji potrzebujesz do pracy nad projektem?
- Jakie działania i zadania użytkowników Cię interesują?
- Gdzie i kiedy użytkownik wykonuje interesujące Cię czynności?
To kluczowe kwestie, które na danym etapie projektu najbardziej pomogą go rozwinąć lub poprawić. Na wszystkie te pytania należy odpowiedzieć przed rozpoczęciem badania.
Zwróć uwagę, że przedmiot badania określa nie tylko cele gromadzenia danych, ale także miejsce. Wywiad kontekstowy jest przeprowadzany tam, gdzie użytkownik wykonuje interesujące nas czynności (na przykład miejsce pracy, dom, samochód, kawiarnia itp.). Powiedzmy, że chcesz dowiedzieć się, w jaki sposób dana osoba generuje miesięczny raport w profesjonalnym oprogramowaniu. Pożądane jest więc zaobserwowanie jej w momencie, gdy pracuje właśnie nad takim raportem.
Wywiad kontekstowy w praktyce – co warto wiedzieć?
Metoda wywiadu kontekstowego opiera się na czterech podstawowych zasadach:
- współpraca/partnerstwo;
- fokus;
- kontekst;
- interpretacja.
Zasady te określają specyfikę zbierania danych i komunikacji między badaczem a użytkownikiem. Przyjrzyjmy się im bardziej szczegółowo.
Współpraca
Wywiad kontekstowy polega na współpracy badacza z użytkownikiem w celu wspólnego opracowania szczegółowego opisu działań badanego. Niezbędne warunki skutecznej współpracy:
- użytkownik poprawnie rozumie cele badania;
- użytkownik ufa badaczowi.
Badany musi zrozumieć, że celem wywiadu jest poprawa jakości interakcji z produktem. Niezwykle ważne jest wyjaśnienie, że nie jest to test kompetencji ani jakości wykonywanych przez niego zadań. Jest to konieczne do ustanowienia relacji opartej na zaufaniu.
Fokus
Wywiady kontekstowe to elastyczna metodologia. Przed rozpoczęciem badania nie mamy jasnej listy pytań, które należy zadać użytkownikowi. Ze względu na specyfikę metody nie możemy z góry tworzyć takich pytań – zależą one bezpośrednio od działań i komentarzy użytkownika. Tutaj przydaje się fokus, czyli skupienie na przedmiocie badań – tych kwestiach, które na danym etapie określiliśmy jako kluczowe.
Kontekst
Kontekst jest tym, co odróżnia badanie kontekstowe od innych metod. Warunki, w których przeprowadzany jest wywiad, muszą być naturalne dla użytkownika. Badacz powinien zwrócić uwagę na następujące kwestie.
- Działania użytkownika. Jakie zadania ma użytkownik? Co robi, aby je rozwiązać? Ważne, aby dowiedzieć się, jak długo trwają te czynności, gdzie i na jakich urządzeniach są wykonywane. Czy zadanie jest rozwiązywane w jednym miejscu, czy użytkownik wykonuje część pracy z urządzenia mobilnego? Czy potrzebna jest przerwa, aby rozwiązać problem? Może zadanie nie zostanie rozwiązane w jeden dzień roboczy? W jakich przypadkach użytkownik szybko rozwiązuje problem, a w jakich „męczy się” z produktem?
- Emocje użytkownika. Co użytkownik lubi w używaniu produktu? Co go denerwuje? Aby zrozumieć emocje użytkownika, należy obserwować jego komentarze, gesty, mimikę. Ważne jest również, aby dowiedzieć się, jakie aspekty wykonywania zadań mają znaczenie dla użytkownika.
- Komunikacja. Z kim komunikuje się użytkownik podczas wykonywania zadań? Jak często to robi? Czy jest to komunikacja offline, czy online? Jaką rolę odgrywają ci ludzie w jego codziennych zajęciach? Ważne jest, aby zrozumieć, jak codzienna komunikacja wpływa na działania użytkownika.
Interpretacja
Podczas sesji badacz dzieli się z użytkownikiem swoimi interpretacjami i spostrzeżeniami, aby wysłuchać jego opinii i skorygować swoje wnioski. W rzeczywistości cała sesja wywiadu kontekstowego układa się w następujący cykl:
- badacz obserwuje działania użytkownika;
- badacz słucha komentarzy użytkownika;
- badacz zadaje pytania wyjaśniające;
- użytkownik odpowiada na te pytania;
- badacz proponuje własną interpretację działań użytkownika;
- użytkownik komentuje tę interpretację;
- badacz dokonuje korekty swojej interpretacji.
Cykl ten dotyczy zarówno pojedynczych działań użytkownika, jak i sesji jako całości.
Jak wywiady kontekstowe mogą poprawić UX?
Wywiady kontekstowe dają możliwość zebrania jakościowych informacji o tym, jak faktycznie użytkownicy pracują z produktem. Dodatkowo możliwość prowadzenia komunikacji z badanym na żywo pozwala od razu skonfrontować z nim niektóre wnioski i lepiej zrozumieć, dlaczego używa produktu w ten właśnie sposób, co przy tym czuje i jakie ma spostrzeżenia. Dzięki temu można nie tylko namierzyć problemy, ale także przetestować ich ewentualne rozwiązania.
Masz pytania? Agencja SEO Poznań Grupa iCEA chętnie na nie odpowie!
Oddzwonimy na wskazany numer telefonu, aby umówić się na dogodny dla Ciebie termin niezobowiązującej konsultacji z naszym specjalistą.
Do usłyszenia!